Heyecan Verici

Ekosistem bir lig. Bitmeyen, bitmeyecek bir lig. Türlerin her biri, bu ligde mücadele eden bir takım. Türlerin her biri değilse de, her türün her bireyi, her an, o anda oynanmakta olan maçlardan birindeki bir hamle sebebiyle oyun dışı kalma gerginliği yaşıyor. O hamle kendisinin bir hatası olabilir, rakibin beklenmedik —karşı konulamaz— bir mahareti olabilir, bir hakem hatası —mesela bir iklim olayı— olabilir.

Ekosistem uzun bir lig. Sadece türlerin bireyleri değil, topyekûn bazı türler küme düşme stresi yaşadılar, yaşıyorlar. Genellikle saha ve zemin şartları gibi faktörlerdeki değişimler müessir oluyor kimin küme düşeceğinde ama bazı durumlarda rakipler ile aralarındaki beceri farkı da türün mahvına sebep olabiliyor.

İnsan, ekosistemin bir unsuru. Ligde oynayan bir tür. Kendisini tehdit edebilecek kadar beceri sahibi olan başka bir tür yok. Yani bir insan teki Afrika savanlarında aslanların arasında kalırsa hayatta kalma şansı hemen hemen hiç yok. Veya hatta bir dağ yamacında kurtların arasında kalırsa da… Eski tarihlerde çok sayıda insanın vahşi hayvanlara av olduğuna dair arkeolojik bulgular var. Ama uzun zamandır, insanların ölümünde açık ara en çok pay sahibi olan biyolojik varlıklar, başka insanlar. Kimse insan türünün herhangi bir yırtıcı türün tehdidi yüzünden ortadan kalkabileceğini aklına bile getirmiyor —on binlerce yıl önce belki de öyle bir tehdit gerçekti ama uzun süredir değil.

Bir istisnayla…

Yırtıcı bir tür değil ama virüsler var. Son on bin yıldaki biyolojik organizmaların sebep olduğu insan ölümlerinde en yüksek pay, virüslerin. Yani diyebiliriz ki, ekosistem liginde insan türüyle arada bir de olsa başa baş bir maç çıkarabilen, ona gol atabilen yegâne biyolojik kategori, virüsler.

İki hususa dikkat çekmek istiyorum.

Birincisi, mesele bu kadar sade bir biçimde ortaya konunca kimseyi tatmin etmiyor. “Tabiatın intikamı” filan gibi hikâyeler ise çok cazip görünüyor. Eh, yapacak bir şey yok gibi de görünüyor. Olsa olsa, hangi açıklamaların neden cazip göründüğü üzerinde kafa yorabiliriz —belki yorarız.

İkincisi, eğer şu geliştirilen aşılardan biri veya birkaçı işe yararsa… İnsanlık, tarihinde ilk defa olmak üzere, bir pandemiyi, henüz olgunlaşma safhasında bloke etmiş olacak. Daha önce de aşılar işe yaradı ama hiçbiri bir salgını yükselirken durdurmakta değil, zaten salgın karakterini kaybetmiş olan hastalıkları ortadan kaldırmakta… Eğer COVID-19 aşıları şu safhada işe yararsa ve bu başarıdan edinilen tecrübeyle bundan böyle de olaylar böyle gelişirse… Ligde insan türünü tehdit edebilecek herhangi bir takım kalmamış olacak.

Yani?

İnsanlık tarihinde muazzam bir kırılma döneminde yaşıyoruz ya, bu dönemi müthiş bir biçimde sembolize edebilecek bir şey olabilir aşı.