Ödeme Aracı Olarak Bitcoin
Bundan beş yıl önce, “2021 yılında Bitcoin bir ülkede ödeme aracı olarak kabul edilecek” denseydi…
Birincisi, nüfusun önemli bir bölümü “oo, 2021’e kalmaz o iş” derken, bir başka önemli bölümü de “asla olmaz” derdi. İkincisi, o ülkenin hangisi olacağı konusu hararetli bir tartışma mevzuu olurdu ve… Herhalde kimsenin aklına El Salvador gelmezdi.
Hâlbuki —şimdi görünen o ki— El Salvador son derece uygun bir ilk ülke imiş. Öyle özel şartlara sahip ki, tek ülke olarak kalması bile yadırganmaz yani. Bir defa ülkenin kendi parası yok, 2001’den bu yana Amerikan Doları kullanılıyor. Dolayısıyla “elin dolarının yanına bir de Bitcoin koyalım” denmesi kolay. İkincisi ve esas önemlisi, küçük ve yoksul ülkenin en önemli döviz kaynaklarından biri, diasporanın yolladığı dolarlar. Milli gelirin dörtte birine denk gelen bu gelir için para transfer aracılarına olağanüstü kaynak aktarılması gerekiyor. Üstüne, ülkenin 2019’da seçilen cumhurbaşkanı, henüz kırk yaşında.
Ve lakin…
Ülke nüfusunun yüzde yetmişinin banka hesabı yok. İnternete erişebilenler toplamın ancak üçte biri. Devlet Bitcoin’in ödeme aracı olarak kullanılabilmesi için gereken aplikasyonların üretimi, uygun ATM’lerin ve şebekenin kurulumu filan gibi ihtiyaçlara 200 milyon dolardan fazla yatırım yapmış. Üstüne, her bir vatandaşa da 30 dolar karşılığı Bitcoin hediye etmiş. Yine de ilk hafta ortaya çıkan uygulama problemlerinin haddi hesabı yok.
Bir mesele şu ki, şahsi Bitcoin cüzdanına yatırılan 30 dolarlık Bitcoin’i dolara çevirmek isteyen El Salvadorluların büyük bölümüne henüz ATM kuyruklarında sıra gelmeden, 30 dolarlar 27 dolar civarına düştü. Düşünün ki El Salvador’da bir köfteci açtınız. Porsiyon fiyatını 2 dolar karşılığı 0.000044 Bitcoin olarak belirlediniz. Akşam olmadan porsiyon başına gelirinizin 1,5 dolara düşmesi mümkün. Veya porsiyon fiyatınız 2,5 dolara yükseldiği için müşterilere pahalı gelmesi de…
Bitcoin fiyatının oynaklığı, bir ödeme aracı olarak kullanılmasının önündeki en büyük engel olarak görülüyor ve El Salvador deneyinin ilk gününde de korkulan oldu. Düşünün ki uluslar arası para transferi yapan —ve birer ticari işletmeymiş gibi görünen— soygunculara yüzde yirmi komisyon vermemek için transferi Bitcoin ile yaptınız ve fakat paranın alıcısı parasını bozduramadan Bitcoin yüzde otuz değer kaybetti. Filan.
Problemler elbette Bitcoin’in oynaklığından kaynaklananlardan ibaret değil. Muhasebeleştirme, vergilendirme ve benzeri hususlarda da ortaya çıkacak olanları tahmin etmek kolay değil. İlaveten, IMF başta olmak üzere büyük köpek balıkları, kara para trafiğini, terör finansmanını filan da gündeme getiriyorlar. El Salvador’a ve genç Cumhurbaşkanına yönelik ifadeler uyarı kipinden çok tehdit kipine sahip.
Çünkü… Bana kalırsa, 1917’de Rusya’da olanın kendi başlarına da geleceğinden korkan Avrupa devletlerinin ruh durumuna sahip dünya devleri. Liberal, demokratik görünümlü —“görünümlü” ne demek, liberalliğin ve demokratlığın kendilerinden sorulması gerektiğinden şüphesi olmayan— kim varsa, El Salvador’un deneyinin çuvallaması için ne lazımsa yapıyor gibi görünüyor.
Şartlar fena halde 1917’yi andırıyor. Devrim olmayacak yerde olduydu, tıpkı şimdi Bitcoin’in ödeme aracı olarak ilk uygulandığı yerin El Salvador olması gibi. Herkes teyakkuza geçtiydi, şimdiki gibi. Ve fakat önemli bir fark da var. Bu defa diasporadaki El Salvadorluların paralarını El Salvador’daki yakınlarına göndermek istediklerinde olağanüstü komisyonlar kazanan —eğer deney başarılı olursa sadece El Salvadorluları alakadar eden işlemlerden yılda iki milyar dolara yakın kayba uğrayacağı tahmin edilen— transfer şirketleri ve bankalar çok uluslu bir ahtapot. Devletler başka sebeplerle rahatsız olsalar da, gürültüyü koparan esas aktörler, prestijli medya organlarında kaos yazıları yazılmasını, kaos görüntüleri yayınlanmasını finanse edenler, daha çok finans devleriymiş gibi görünüyor.
Yurdumun sosyalist kisveli Aydınlanmacılarını, yani, büyük bir imtihan daha bekliyor. Bir yanda düzeni fena halde tehdit eden, herhangi bir kontrol mekanizmasına sahip olmayan Bitcoin, öte yanda Western Union, Merrill Lynch, Credit Suisse, filan. Zor seçim.