İmalat Bandının Bize Yaptığı
Adam —adı mühim değil— diyor ki mealen, imalat bandının icadıyla vasıflı işgücünün değeri düşmüş. Başkalarının yapamadığı şeyleri yapabilen “becerikli” insanların işlerini herhangi bir vasfı olmayanlar da yapabilir olunca, işgücünün sermaye karşısındaki pazarlık gücü azalmış. İma o ki, bugün yaşadığımız musibetlerin pek çoğu bu sebepten kaynaklanmış.
Tespitler doğru mu? Doğru.
Ama adam tarihçi. Madalyonun öteki yüzünü ıskalamamasını kendisinden beklemek hakkımız değil mi? Nedir madalyonun öteki yüzü? İmalat bandı sayesinde, eğer o olmasaydı asla sistemden hisse elde edemeyecekti olan yüzlerce milyon insan emeğini/zamanını satarak düzenli bir gelir sahibi olma şansını elde etti. Kaybedenler var yani, tamam ama kazananlar da var. Hem daha çoklar. Hem daha çaresiz idiler.
Kaldı ki mesele sadece imalat bandı sayesinde bir gelir sahibi olanlarla sınırlı değil. O sayede gelir sahibi olanlar şehirlileştiler. Çocuklarını okula gönderebildiler, gönderdiler. İmalat maliyetleri, kısmen işgücünün pazarlık gücünü kaybetmesine paralel olarak emeğin maliyet içindeki payının düşmesi sayesinde ama önemli ölçüde imalat bandı emeğin verimini olağanüstü artırdığı —aynı miktardaki emekle çok daha fazla imalat yapılabilmesini sağladığı— için dramatik bir biçimde düştü. İmalat arttı. Verim artışı, imalata imalat bandı sayesinde katılan nüfusun çok daha üstünde bir nüfusun ihtiyaçlarının karşılanabilmesini sağladı. Toplamda “boş zaman” arttı. Nüfusun çok daha büyük bölümünü okullara gönderebilmek, sanat, spor, bilim gibi sektörlere aktarabilmek mümkün oldu.
Ne yapsaydık yani? Başkalarının sahip olmadığı becerilere sahip olanların mağdur olmaması için bütün bunları gözden mi çıkarsaydık? Tuhaf akıllar.
Tuhaf diyorum ama son derece yaygın akıllar aynı zamanda. Ve bugünlere ışık tutsun diye dile getiriliyor genellikle. “Bakın zamanında imalat bandının yaptığını bugün otomasyon ve yapay akıl başka bir düzlemde tekrarlıyor, aman aklınızı başınıza devşirin” manasında… Bence de aklınızı başınıza devşirin ve bu tür manasız tahlillere kulaklarınızı kapatın. Mevcut teknolojik sıçrama pek çok kişinin, bu arada herhangi becerisi olmadığı halde herhangi bir imalathanede bir iş sahibi olmuş olanların kaybettiği bir süreç. Ama onlardan daha çaresiz olanlar için bir fırsat haline getirilebilir. Gelecektir zaten.
Mevcut hiyerarşilerin altüst olacağı —esasen oluyor olduğu— kesin. Üstelik baraj henüz —sadece— çatladı. Çatlağın hızla büyüyeceğinden, barajın yıkılacağından, muazzam bir selin üstümüzden geçeceğinden emin olabiliriz. Bu süreçte korunması, kollanması gerekenler, hasbelkader bir iş —esasen sadece bir gelir— sahibi olanlar değil. Dünyada karşılığında bir ücret alınan işlerin pek çoğu iş değil, insan haysiyetine çok da uyan bir statükoda yaşamıyoruz. Başka türlü bir dünya mümkün ve o dünyanın ilhamını geçmişten bulamayız. Hele geçmişi böyle tuhaf bir biçimde yorumlayarak asla bulamayız.